Ικαρία, Η θαλασσινή εκδοχή του... βουνού

Προτάσεις για εξορμήσεις που συνδυάζουν την πόλη και το βουνό την πιο καλή ώρα της ελληνικής φύσης

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦ. ΤΣΙΠΗΡΑΣ

Η ιδέα που έχουμε για έναν τόπο πολλές φορές αντιστοιχεί σε αυτά που έχουμε ακούσει ή διαβάσει γι' αυτόν. Οσο περισσότερα, τόσο πιο ξεκάθαρη γίνεται η ιδέα για έναν τόπο, τον οιονδήποτε, για τους ανθρώπους, τον πολιτισμό και τη φύση που τον περιβάλλει. Και φυσικά τότε μεγαλώνει και η επιθυμία μας να τον επισκεφθούμε, έστω και σαν απλοί ταξιδιώτες. Οσο λιγότερα όμως, τόσο ξυπνάει μέσα μας η επιθυμία της αναζήτησης, της ανακάλυψης, της εξερεύνησης...

Ικαρία (1)

Ομολογώ το κρίμα μου! Μπορεί στην Πίνδο και στον Ολυμπο να έχω πάει δεκάδες φορές, όμως στην Ικαρία (ή μήπως στην Ικαριά;) δεν είχα πάει ποτέ μου. Υπήρχε πάντα κάτι που με απωθούσε να ταξιδέψω σε αυτό το νησί. Ισως γιατί τα πρώτα κείμενα που πρωτοδιάβασα γι' αυτό (από τα ελάχιστα κείμενα που διαθέτει, δυστυχώς, η βιβλιογραφία του) μιλούσαν για ένα «κόκκινο νησί» και «τόπο εξορίας», για ένα Ικάριο Πέλαγος, με τα φοβερότερα μπουγάζια στο Αιγαίο.

Οχι! Αρκετή δυστυχία έβλεπα γύρω μου.

Και μπορεί να αισθανόμουν αλληλέγγυος με τους δεκάδες χιλιάδες που εξω-ορίστηκαν (ή μήπως εξορίστηκαν...) στην Ικαριά, όμως, όχι ευχαριστώ! Ποτέ δεν θα ήθελα να κάνω διακοπές σε ένα ξερονήσι. Ετσι νόμιζα τότε... Τρομάρα μου...

Ικαρία (2)

4 π.μ. Ναι! Αυτή τη βάρβαρη ώρα πιάνει το πλοίο της γραμμής στον Εύδηλο. Νιώθω ένα σφίξιμο στην καρδιά. Τα πάντα πεντόκλειστα και ένα-δυο καφενεδάκια μόνο ανοιχτά, γεμάτα ανθρώπους που μόλις αποβιβάστηκαν και περιμένουν κι αυτοί να ξημερώσει για να πάνε στους προορισμούς τους, με την τοπική συγκοινωνία. Κάποιοι με είχαν προειδοποιήσει για το κακό οδικό δίκτυο του νησιού, γι' αυτό περιμένω κι εγώ να ξημερώσει χαλαρώνοντας. Και μετά; Να πάμε ΝΔ προς τις Ράχες ή ΒΑ προς τον Αγιο Κήρυκο; Περίεργο νησί αυτή η Ικαρία! Με ΝΔ κατεύθυνση περνάμε από τον Κάμπο και την όμορφη παραλία του και κατόπιν από το Γιαλισκάρι και την εκτεταμένη αμμουδιά του, την ωραιότερη του βόρειου τμήματος του νησιού. Μπροστά μας, στο βάθος, ξεπροβάλλει το άλλοτε ψαροχώρι του Αρμενιστή, σαν μια μικρή προεξοχή γης που την αγκαλιάζει η θάλασσα. Είχα ακούσει πολλά για τον Αρμενιστή και τον κοντινό Να, με τα ερείπια του αρχαίου Ταυροπόλιου; και του ναού της Αρτέμιδος. Πριν από μερικά μόλις χρόνια ήταν ένας μικρός γραφικός παράδεισος, ο οποίος προσέλκυε δεκάδες ανθρώπους από όλη την Ελλάδα που αναζητούσαν έναν εναλλακτικό τρόπο και τόπο διακοπών. Εστηναν τις σκηνούλες τους στο ποτάμι του Να ή στην παραλία του Γιαλισκαριού και τα βράδια μαζεύονταν στις δυο-τρεις ταβερνίτσες του Αρμενιστή για τσίπουρο και καριώτικο «πράμνιο οίνο». Φαίνεται όμως ότι κάποτε μαζεύτηκαν πολλοί και κάποιοι κάτοικοι, ακόμη και σε αυτό το προπύργιο της Αριστεράς (το 70% ψηφίζει Αριστερά!), σκέφθηκαν να το εκμεταλλευθούν κατά τον χειρότερο τρόπο.

Και αντί να στήσουν επιχειρήσεις, έστω με εναλλακτικό πνεύμα, έστησαν ένα απέραντο καρακιτσαριό με μπαρ και ξενόγλωσσες πινακίδες και ακαλαίσθητα κτίσματα που αμαύρωσαν το τοπίο. Οχι, δεν μας αρέσει ο Αρμενιστής. Και ελπίζουμε κάποτε ο Αγιος Νικήτας της Λευκάδας, η Γαύδος και η αγαπημένη μου Λάιστα Ζαγορίου να μην έχουν την ίδια τύχη...

Ευτυχώς που ο Νας παρέμεινε όμορφος και η υπέροχη ποταμιά του εξακολουθεί να συγκεντρώνει αρκετούς σκηνίτες.

Η Ικαριά όμως δεν είναι μόνο θάλασσα. Είναι και βουνά, κυρίως βουνά! Και ειλικρινά ποτέ μου δεν γνώρισα τόσο άγρια και επιβλητικά χαμηλοβούνια σαν αυτά της Ικαρίας.

Από τον Αρμενιστή ανηφορίζουμε προς τις Ράχες. Η μεγάλη πυρκαϊά που κατέστρεψε πριν από μερικά χρόνια μια μεγάλη έκταση του νησιού έχει αφήσει παντού τα σημάδια της. Ευτυχώς όμως οι Ράχες Χριστού εξακολουθούν να είναι πνιγμένες στο πράσινο και παραμένουν ένας τόπος γοητευτικός για τον ξένο επισκέπτη. Δώδεκα το μεσημέρι μιας καθημερινής και συνηθισμένης ημέρας και τα μαγαζιά κλειστά! Βρε αμάν!, συνέβη τίποτα; «Τίποτα δεν συνέβη. Εδώ τα μαγαζιά ανοίγουν μετά τις 9.30 το βράδυ» μου λέει ο Νίκος ο Αφιανές, ο μοναδικός φαρμακοποιός της περιοχής. Οι άνθρωποι δούλευαν σκληρά τη γη για να επιβιώσουν, στους διάσπαρτους μικρούς οικισμούς που περιβάλλουν τις Ράχες. Πού καιρός για ψώνια, το πρωί ή το απόγευμα; Ολα βράδυ γίνονταν, ακόμη και τον καιρό της τρομερής καταπίεσης, τότε που ο κόσμος κρυβόταν στις γκρεμίλες για να γλιτώσει το απόσπασμα.

Οσοι δεν είδατε την ταινία «Ούλοι εμείς, εφέντη» που προβλήθηκε πέρυσι στους κινηματογράφους και αναφέρεται σε μια ομάδα ανταρτών που για 10 χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου κρυβόταν στην Ικαρία σε σπηλιές, πραγματικά χάσατε.

Πέρα όμως από όλα αυτά, σε ολόκληρο το νησί υπάρχει μια διάχυτη χαλαρότητα, που ίσως να είναι και χρήσιμη σ' εμάς τους αστούς περιηγητές. «Πότε θα γίνει ο γάμος;» διηγούνται ότι ρωτάνε οι Ικαριώτες. «Οταν μαζευτούν οι προσκεκλημένοι!» απαντάνε οι ίδιοι.

Το ωραιότερο και πιο άγριο κομμάτι του νησιού όμως είναι αυτό που οδηγεί από τις Ράχες προς το Καρκινάγρι και τον Μαγγανίτη. Ως τις Ράχες υπάρχει άσφαλτος, από εκεί και πέρα και για λίγα χιλιόμετρα βατός χωματόδρομος, που χώνεται μέσα σε ένα υπέροχο πευκοδάσος (pinus brutia) και οδηγεί στη γραφική τεχνητή λίμνη των Ραχών. Από εκεί και πάνω όμως αρχίζει η περιπέτεια. 4Χ4 και λίγο του πάει! Διαδοχικά οροπέδια, τριγυρισμένα από απόκρημνα ασβεστολιθικά βουνά. Απομονωμένες στάνες και πεζούλες με ξερολιθιές μέσα στις γκρεμίλες, που περιβάλλονται από πυκνά δάση βαλανιδιάς (quercus op.).

Φθάνουμε κατάκοποι στον απομονωμένο οικισμό της Λαγκάδας. Εδώ έζησαν εκατοντάδες πολιτικοί εξόριστοι, μεταξύ των οποίων και ο Μίκης Θεοδωράκης. Το απόλυτο μεγαλείο της φύσης και δεκάδες θαυμάσια δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, με τα περίφημα υπόσκαφα αντιπειρατικά σπίτια, σκαλισμένα και προστατευμένα από θεόρατους βράχους σχιστόλιθου. Αυτά όμως τα άθλια μπετονένια καθίσματα κάτω από τον επιβλητικό πλάτανο τι τα ήθελαν;

Αποφασίζουμε να κατηφορίσουμε προς το Καρκινάγρι. Φιδίσιες στροφές και ένας βραχοδιάκοσμος που όμοιό του δεν έχω δει. Γκρεμοί παντού και από τα 600 μ. υψόμετρο να αντικρίζεις στα νότια το Ικάριο, το φοβερότερο πέλαγος του Αιγαίου (μαζί φυσικά με το Καρπάθιο!). Μένω έκθαμβος μπροστά στη δύναμη αυτού του τοπίου, αλλά και μπροστά στη δύναμη των 20 μαθητών από το Καρκινάγρι που πρέπει καθημερινά να κάνουν πάνω από μία ώρα για να πάνε από τις γκρεμίλες στις Ράχες, στο σχολείο τους.

Οσους Καριώτες ­ και ξέρω πολλούς ­ έχω γνωρίσει στην Αθήνα έχουν πάνω τους μια πονεμένη σκληράδα. Και είναι ευαίσθητοι μέσα στην αγριότητα του παρουσιαστικού τους. Τώρα αντικρίζοντας αυτό το κομμάτι του τόπου τους καταλαβαίνω το γιατί...

Πίσω στις Ράχες, να 'σου πάλι σε λίγα χιλιόμετρα ο γραφικός Εύδηλος και στο μέσον περίπου του νησιού ανηφορίζουμε ξανά μέσα από τα βουνά προς Ξανθή, Ακαμάτρα, Δάφνη και Κοσίκια, και από εκεί προς τον επίσης απομονωμένο Μαγγανίτη. Ιδιο τοπίο με εκείνο του Καρκιναγριού, μόνο που εδώ ο πρόσφατα ανοιγμένος δρόμος, ο έτσι κι αλλιώς απαραίτητος, έχει προξενήσει καταστροφή στα θαυμάσια παλιά μονοπάτια που κατηφορίζουν προς την Τιλαγιά. Μονοπάτια που κάθε χρόνο (τα τελευταία χρόνια) τιμούν με το περπάτημά τους αρκετές εκατοντάδες γερμανοί ορειβάτες και... κανένας, δυστυχώς, Ελληνας.

Τώρα πώς συμβαίνει και έρχονται Γερμανοί να πεζοπορήσουν μετά τις Αλπεις και στην Ικαρία, και οι Ελληνες να αγνοούν τις ομορφιές της ίδιας τους της πατρίδας, αυτό είναι «άλλου παπά Ευαγγέλιο». Οπως «άλλου παπά Ευαγγέλιο» είναι και η ονομασία Σεϋχέλλες (άκου Σεϋχέλλες!) που κάποιοι έδωσαν σε μια μικρή βοτσαλωτή με γαλάζια χρώματα και απομονωμένη παραλία του Μαγγανίτη, που είναι και η ωραιότερη του νησιού.

Υπάρχουν τόποι που θυμίζουν, λίγο ως πολύ, κάποιον άλλον τόπο. Η Ικαριά δεν θυμίζει κανέναν άλλο, σκεφτόμουν οδηγώντας σε έναν κακοτράχαλο παραλιακό δρόμο, από τον Μαγγανίτη προς τον Αγιο Κήρυκο. Διάσπαρτοι μικροί οικισμοί και μικρές πετρώδεις παραλίες συνθέτουν το σκηνικό. Και δυστυχώς ένα άθλιο μπετονένιο και υπό κατάρρευση ξενοδοχείο, δημιούργημα της χούντας, μας προϊδεάζει στην είσοδο του Αγιου Κήρυκου για αυτό που θα συναντήσουμε.

Ο Αγιος Κήρυκος

Θαυμάσια τοποθεσία ο Αγιος Κήρυκος, να προστατεύεται από τον Βορρά από ένα βουνό και να αντικρίζει στα νότια τους Φούρνους. Ομορφοι και φιλόξενοι οι κάτοικοί του. Με συγχωρείτε όμως, για την κακοποίηση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του δεν φταίει κανείς; Διαβάζω και εκτιμώ τις προσπάθειες που κάνουν οι δραστήριοι πολιτιστικοί σύλλογοι του νησιού, στα καλά έντυπα «Αθέρας» και «Ικαριακά Νέα». Δεν μπορεί όμως για όλα να φταίει το ελληνικό κράτος.

Και είναι όμορφος τόπος το ΝΑ άκρο του νησιού. Με την ιαματική λουτρόπολη των Θερμών, που άλλοτε γνώρισε δόξες και σήμερα βρίσκεται, ανεξήγητα, σε παρακμή. Με τις όμορφες παραλίες στο Φανάρι, όπου κολυμπώντας βλέπεις στην απέναντι και κοντινή Σάμο τον επιβλητικό Κερκετέα! Και φυσικά με την άγρια και επιβλητική τοποθεσία του Φάρου, στο Ακρωτήρι Φανάρι, όπου και τα ερείπια του αρχαίου Δράκανου. Αν έρθετε καλοκαίρι εδώ για να παρακολουθήσετε κάποια από τις αξιόλογες συναυλίες που διοργανώνονται στο πλαίσιο των ετήσιων «Διονυσιακών Γιορτών Ικαρίας», σίγουρα θα μαγευθείτε.

Στους Φούρνους

Απέναντι από τον Αγιο Κήρυκο βρίσκονται τα μικρά και αυθεντικά όμορφα νησάκια των Φούρνων Κορσεών (το αρχικό όνομα των Φούρνων ήταν Κοράσιοι Νήσοι), τα οποία αποτελούν μια όαση ηρεμίας και απλότητας της ελληνικής γης στον ωκεανό του μαζικού τουρισμού που ταλανίζει το Αιγαίο ολάκερο.

Προσεγγίζονται εύκολα με καθημερινά δρομολόγια από τον Αγιο Κήρυκο και προσφέρονται για εναλλακτικές διακοπές και ξεκούραση. Είναι ένα σύμπλεγμα πολλών μικρών νησιών, με αμέτρητους φυσικούς όρμους και ωραιότατες απόμερες αμμουδιές. Στο μεγαλύτερο νησί, τους Φούρνους, υπάρχουν εκτός της ομώνυμης πρωτεύουσας και αρκετοί άλλοι διάσπαρτοι οικισμοί στη Χρυσομηλιά, στο Καμπί και στο Καμάρι, όπου ζουν συνολικά και σε πείσμα των καιρών 1.400 άνθρωποι, οι οποίοι είναι σχεδόν αποκλειστικά ψαράδες.

Ωραίες παραλίες θα βρείτε στην Αμπελο, στην Ψιλή Αμμο και στο Καμπί.

Μη διστάσετε, φίλες και φίλοι αναγνώστες, να έρθετε ως εδώ. Δεν θα απογοητευθείτε, όπως τελικά δεν απογοητεύτηκα ούτε κι εγώ επισκεπτόμενος την Ικαριά, που ξερονήσι τη φανταζόμουν και πλούσια σε φύση τη βρήκα, που ως τόπο απομόνωσης και εξορίας την είχα στο μυαλό μου, για να αποδειχθεί στην πραγματικότητα ένας υπέροχος τόπος διακοπών και ξεκούρασης, από τους ωραιότερους που υπάρχουν στην Ελλάδα.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

* Πώς να πάτε: Αεροπορικώς, με την Ολυμπιακή Αεροπλοΐα, με τακτικές πτήσεις, στο νέο αεροδρόμιο του νησιού, κοντά στον Αγιο Κήρυκο. Ακτοπλοϊκώς με τακτικά δρομολόγια F/Β. Δυστυχώς, θα το διαπιστώσετε κι εσείς, υπάρχει ένας ανούσιος ανταγωνισμός μεταξύ των πρακτορείων του Εύδηλου και του Αγιου Κήρυκου (Γραμμές Αγαπητού: 4295.029-031).

* Πότε να πάτε: Φυσικά τώρα την άνοιξη, ένα τριήμερο μέσα στον Μάιο ή το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος στα μέσα του Ιουνίου. Αν δεν διαθέτετε πολλές ημέρες, καλύτερα να πάτε αεροπορικώς και να νοικιάσετε εκεί αυτοκίνητο («Aventura» στον Εύδηλο, τηλ. 31.140, «Ικαριάδα» στον Αγιο Κήρυκο, τηλ. 23.322).

* Πού να μείνετε: Το καλύτερο ξενοδοχείο του νη-σιού είναι το πολύ καλό «Μεσσαχτή Village» στο Γιαλισκάρι (τηλ. 71.332 και 71.334). Ενοικιαζόμενα δωμάτια υπάρχουν σχεδόν παντού. Ο Νας προσφέρεται (ακόμη!) για αντίσκηνο!

Στους Φούρνους υπάρχουν επίσης πολλές δυνατότητες (Αχλάδης: 0275 - 51.077 και 51.281, Κονδυλάς: 0275 - 51.364, Σπυράκος: 0275 - 51.235 και 2619.010).

* Πού να φάτε: Φυσικά στις πολύ καλές ταβέρνες με ντόπια κουζίνα, στις Ράχες. Στην ταβέρνα του Μανώλη Ιωάννη στον Μαγγανίτη (τηλ. 0275 - 32.134), με θέα το Ικάριο Πέλαγος. Στις ψαροταβέρνες στο Γιαλισκάρι. Ντόπια εδέσματα είναι οι ντοματοκεφτέδες, η φουσκόπιτα, οι ντομάτες γεμιστές με ανθότυρο, το σουφικό (λαδερά λαχανικά) και οι κολοκυθοκορφάδες.

* Μην ξεχάσετε: Να επισκεφθείτε τα μοναδικά μοναστήρια της Ικαρίας και ιδίως εκείνα του Ευαγγελισμού Μοντέ και της Οσίας Θεοκτίστης της Λεσβίας.

Να δοκιμάσετε το ντόπιο χύμα καριώτικο κρασί, τον περίφημο «πράμνιο οίνο», καθώς και τα θαυμάσια εμφιαλωμένα κρασιά «Ικαρος», που παράγει με μεγάλο μεράκι ο Νίκος Αφιανές στις Ράχες, σε υψόμετρο 550 μ., από τις ντόπιες ποικιλίες Φωκιανό, Καριοστάφυλο και Μπεγλέρι, χωρίς χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων (τηλ. 0275 - 41.352).

Οταν φυσήξει βοριάς, οι βόρειες παραλίες του νησιού γίνονται απλησίαστες.

Η καταστροφή της φύσης και η συνεπαγόμενη αλλαγή του κλίματος έχουν οδηγήσει σε υπερπληθυσμό ένα είδος σφήκας που οι ντόπιοι αποκαλούν «φαηδόνα» και η οποία δεν αστειεύεται καθόλου (πάρτε τα μέτρα σας!).

Ενα ωραίο, εύκολο και σηματοδοτημένο μονοπάτι που αξίζει τον κόπο να ακολουθήσετε είναι ο λεγόμενος «Γύρος των Ραχών». Η πεζοπορία διαρκεί πέντε με έξι ώρες.